İL VE İLÇE İNSAN HAKLARI KURULLARININ KURULUŞ, GÖREV VE ÇALIŞMA ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK
RESMİ GAZETE 23 Kasım 2003 PAZAR Sayı : 25298
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Hukuki Dayanak ve Tanımlar
Amaç
Madde 1 —
Bu Yönetmeliğin amacı; toplumda ve kamu görevlilerinde insan hakları
bilincini geliştirmek, insan haklarını korumak, ihlal iddialarını incelemek ve araştırmak, insan hak ve özgürlüklerinin kullanılmasının önündeki engeller ile hak ihlallerine yol açan sosyal, siyasi, hukuki ve idari nedenleri incelemek, araştırmak ve bunların çözümüne ilişkin önerilerde bulunmak üzere, illerde “İl İnsan Hakları Kurulu” ile ilçelerde “İlçe İnsan Hakları Kurulu”nun kuruluş, görev ve çalışma esaslarını belirlemektir.
Kapsam
Madde 2 — Bu Yönetmelik il ve ilçe İnsan Hakları Kurullarının kuruluş, görev ve
çalışma esaslarına ilişkin iş ve işlemleri kapsar.
Hukuki dayanak
Madde 3 — Bu Yönetmelik 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilâtı Hakkında Kanun
Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanunun ek 6 ncı maddesine dayanılarak hazırlanmıştır.
Tanımlar
Madde 4 — Bu Yönetmelikte;
a)..Bakanlık..: Başbakanın görevlendireceği insan haklarından sorumlu Başbakan
Yardımcılığını veya Devlet Bakanlığını,
b) Bakan : Başbakan tarafından görevlendirilen insan haklarından sorumlu Başbakan
Yardımcısını veya Devlet Bakanını,
c) Başkanlık : Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığını,
d) İl Kurulu : İl İnsan Hakları Kurulunu,
e) İl Masası : İl İnsan Hakları Danışma ve Başvuru Masasını,
f) İlçe Kurulu : İlçe İnsan Hakları Kurulunu,
g) İlçe Masası : İlçe İnsan Hakları Danışma ve Başvuru Masasını,
h) Sivil Toplum Kuruluşu : Çalışmaları gönüllülük esasına dayalı, tüzüklerinde ve
çalışma programlarında insan hakları konularına yer verilen dernek, vakıf gibi tüzel kişiliğe sahip
kuruluşları, ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının Kuruluşu
İl Kurulu
Madde 5 — Bu Yönetmelikte belirtilen görevleri yerine getirmek üzere İl Kurulu, vali
veya valinin görevlendireceği bir vali yardımcısının başkanlığında;
a) Büyükşehir statüsü bulunan illerde büyükşehir belediye başkanı veya başkan
yardımcısı, diğer illerde il belediye başkanı veya başkan yardımcısı,
b) İl Genel Meclisinin kendi üyeleri arasından seçeceği bir temsilci,
c) Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde grubu bulunan siyasi partilerin il başkanları veya
görevlendirecekleri bir temsilci,
d) Üniversite rektörleri veya bu konuda görevlendirecekleri bir öğretim üyesi ya da
elemanı,
e) Valilik tarafından belirlenecek kamu kurum ve kuruluşlarında görev yapan bir
avukat veya hukuk fakültesi mezunu bir kamu görevlisi,
f) Baro temsilcisi,
g) Tabip odasından bir temsilci,
h) Ticaret veya sanayi odasından valilik tarafından belirlenecek bir temsilci,
i) Valilik tarafından belirlenecek diğer meslek odaları veya sendikalardan bir
temsilci,
j) Mahalli televizyon, gazete, radyo gibi kuruluşlardan başvuranlar arasından
valilik tarafından belirlenecek bir temsilci,
k) Muhtarlar derneği başkanı, yoksa mahalle muhtarlarından başvuranlar
arasından valilik tarafından belirlenecek bir temsilci,
l) Okul-aile birliklerinden başvuranlar arasından valilik tarafından belirlenecek bir
temsilci,
m) Sivil Toplum Kuruluşlarından başvuranlar arasından valilik tarafından belirlenecek
en az üç temsilciden,
oluşur.
Kurul başkanı gerekli gördüğü durumlarda ilgili kamu veya özel kuruluş
temsilcilerini veya kişileri de toplantıya çağırabilir.
İlçe Kurulu
Madde 6 — Bu Yönetmelikteki görevleri yerine getirmek üzere İlçe Kurulu,
kaymakamın başkanlığında;
a) İlçe belediye başkanı veya başkan yardımcısı,
b) İl Genel Meclisinin ilçeden seçilen üyeleri arasından seçeceği bir temsilci,
c) Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde grubu bulunan siyasi partilerin ilçe başkanları
veya görevlendirecekleri bir temsilci,
d) Fakülte veya yüksekokulun bu konuda görevlendirecekleri bir öğretim üyesi veya
elemanı,
e) Kamu kurum ve kuruluşlarında görev yapan bir avukat veya hukuk fakültesi mezunu
bir kamu görevlisi,
f) İlçede görev yapan avukatlardan başvuranlar arasından kaymakamlık tarafından
belirlenecek bir temsilci,
g) İlçede görev yapan doktorlardan başvuranlar arasından kaymakamlık
tarafından belirlenecek bir temsilci,
h) Kaymakamlık tarafından belirlenecek meslek odalarından veya sendikalardan
bir temsilci,
i) Mahalli televizyon, gazete, radyo gibi kuruluşlardan başvuranlar arasından
kaymakamlık tarafından belirlenecek bir temsilci,
j) Muhtarlar derneği başkanı, yoksa mahalle muhtarlarından başvuranlar arasından
kaymakamlık tarafından belirlenecek bir temsilci,
k) Okul-aile birliklerinden başvuranlar arasından kaymakamlık tarafından belirlenecek
bir temsilci,
l) Sivil Toplum Kuruluşlarından başvuranlar arasından kaymakamlık tarafından
belirlenecek en az iki temsilciden,
oluşur.
Kurul Başkanı gerekli gördüğü durumlarda ilgili kamu veya özel kuruluş
temsilcilerini veya kişileri de toplantıya çağırabilir.
Danışma ve başvuru masaları
Madde 7 — İllerde valilik yazı işleri müdürlüğünde, ilçelerde kaymakamlık yazı
işleri müdürlüğünde herkesin kolayca ulaşabileceği bir danışma ve başvuru masası
oluşturulur. Masaya gelen başvurularla ilgilenmek üzere illerde vali, ilçelerde
kaymakam tarafından sürekli bir memur görevlendirilir. Masa görevlisinin hukuk
formasyonuna sahip olması veya halkla ilişkiler konusunda uzman olması göz
önünde bulundurulur.
Komisyonlar
Madde 8 — En az üç üyeden oluşmak üzere, İl ve İlçe Kurulları bünyesinde;
a) Halkla ilişkiler ve iletişim faaliyetleri,
b) İnsan hakları eğitimi ve insan hakları bilincini geliştirme,
c) İnsan hakları ihlallerini araştırma, inceleme ve değerlendirme,
konularında birer komisyon oluşturulur.
Gerekli görülen hallerde diğer konularda da komisyonlar oluşturulabilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının Görevleri
Genel görevler
Madde 9 — İl ve İlçe Kurulları;
a) İllerde Bakanlık, Başkanlık, Valilik, İl Masası, İl Kurulu üyeleri ve İlçe Kurulları
tarafından İl Kurulunun gündemine getirilen; ilçelerde de Bakanlık, Başkanlık, Valilik, İl Kurulu,
Kaymakamlık, İlçe Masası ve İlçe Kurulu üyeleri tarafından İlçe Kurulu gündemine getirilen
konuları değerlendirmek,
b) İnsan hakları ihlal iddialarını incelemek ve araştırmak,
c) İnsan haklarının korunması ve insan hak ve özgürlüklerinin kullanılmasının önündeki engeller ile hak
ihlallerine yol açan sosyal, siyasi, hukuki ve idari sebepleri incelemek, araştırmak ve bunların
çözümüne ilişkin valilik veya kaymakamlık makamına önerilerde bulunmak,
d) Her türlü ayrımcılığın önlenmesi için gerekli çalışmaları yapmak,
e) İdarenin uygulamalarında vatandaşlara hoşgörü ve nezaketle yaklaşılmasını sağlamak amacıyla
gerekli çalışmaları yapmak,
f) Ayda bir tüm çalışmaları özet olarak, ilçelerde İl Kuruluna, illerde Başkanlığa
bildirmek, ile görevlidir.
Halkla ilişkiler ve iletişim
Madde 10 — İl ve İlçe Kurulları;
a) İl ve İlçe Masaları kurmak,
b) İnsan haklarına ilişkin ihbar, dilek, talep ve şikayeti olan kişilerin, insan hakları
kurullarına başvurularını kolaylaştırmak için, bütün kamu kurum ve kuruluşları ile
şehrin önemli noktalarına “İnsan Hakları Başvuru Kutuları” koymak ve bu kutuların
valilik ve kaymakamlık tarafından görevlendirilen personel marifetiyle mümkün olan
en kısa sürede açılmasını ve içindekilerin bir tutanakla masa başkanlığına teslim
edilmesini sağlamak,
c) Telefon ve elektronik postayla ihbar imkanını sağlayacak tedbirleri almak, bu
amaçla herkesin danışma ve başvuru masalarına ulaşılabileceği telefon ve elektronik
mektup adreslerini yazılı ve görsel basın aracılığıyla halka duyurmak,
d) Kurulların çalışmalarıyla ilgili olarak halkı bilgilendirmek, bu amaçla yazılı ve
görsel basın kuruluşlarıyla işbirliği yapmak ve internet imkanından yararlanmak,
e) Kurulların görev ve çalışmalarında sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliğini
geliştirmek,
f) Sivil toplum kuruluşlarının insan hakları konularında çalışmalar yapmalarını
teşvik etmek ve desteklemek, ile görevlidir.
Bilgilendirme, bilinçlendirme ve eğitim
Madde 11 — İl ve İlçe Kurulları;
a) Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında yeralan
insan hakları konularında her türlü çalışmayı yaparak, kurul üyeleri, uygulayıcılar ve
vatandaşların bilinçlendirilmesini sağlamak amacıyla etkinlikler düzenlemek,
b) Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi metni ve insan
hakları konusunda taraf olduğumuz uluslararası sözleşmeleri kurul üyelerine, kamu
kurum ve kuruluşlarına ve vatandaşlara dağıtmak,
c) İnsan hakları ile ilgili kitap, broşür ve mevzuat metinlerini temin ederek kurul
üyelerine, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına ve vatandaşlara dağıtmak,
d) İnsan hakları konusunda, levha, afiş, broşür ve panolar hazırlanarak veya
temin edilerek halkın görebileceği yerlere asmak,
e) İnsan hakları bilincinin yaygınlaştırılması amacıyla, köy ve mahalle
muhtarlıklarıyla diyalogu geliştirmek,
f) İnsan hakları konusunda panel, konferans, seminer, konser, tiyatro, slayt ve
film gösterisi gibi etkinlikler düzenlemek,
g)Yerel radyo ve televizyon kanallarında uzmanların katılımıyla insan hakları
konusunda programlar düzenleyerek aydınlatıcı bilgiler verilmesini sağlamak,
h) İlk ve orta dereceli okullarda insan hakları öğrenci kolu kurulmasını ve insan
haklarına saygı bilincini yerleştirmek için etkinlikler düzenlenmesini teşvik etmek,
i) Fakültelerin ve yüksekokulların insan hakları alanındaki faaliyetlerini
desteklemek,
j) Çevre bilincini yaygınlaştırmak amacıyla bilgilendirme ve bilinçlendirme
çalışmaları yapmak,
k) Kütüphanelere insan hakları konulu kitap, dergi ve broşür gibi kaynakları
temin ederek halkın kullanımına sunulmasını sağlamak,
ile görevlidir.
Araştırma ve izleme
Madde 12 — İl ve İlçe Kurulları;
a) İnsan haklarıyla ilgili konularda üniversiteler, kamu kurumları, sivil toplum
kuruluşları ve diğer kurumlarla işbirliği yaparak araştırma yapılması, yaptırılması ve
rapor hazırlanmasını sağlamak,
b) Kadın, çocuk, hasta ve özürlü hakları ile ilgili araştırmalar yapılması ve
çözümler üretilmesini teşvik etmek,
c) İnsan hakları ihlaline neden olan çevre ve trafik sorunları ile ilgili araştırmalar
yapılması ve çözümler üretilmesini teşvik etmek,
d) İlköğretim çağına geldiği halde çeşitli sebeplerle okula gidemeyen çocuklarla
ilgili araştırmalar yapılmasını sağlamak,
e) Sokak çocuklarının sorunlarının çözümüne, çocuk işçiliğinin ve çocuk
dilenciliğinin önlenmesine yönelik çalışmalar yapılmasını sağlamak,
f) İnsan hakları uygulamalarını yerinde görmek amacıyla ilgili kurum ve
kuruluşlara ziyaretler gerçekleştirmek,
g) İnsan hakları uygulamalarının teşvik edilmesi amacıyla örnek kurum ve
kuruluşlar ile kamu görevlilerinin tespit edilerek ödüllendirilmesini sağlamak,
h) Karakol ve nezarethane denetleme formlarını inceleyerek varsa aksaklıkların
giderilmesi hususunda ilgililere tavsiyelerde bulunmak,
i) Nezarethane koşullarının iyileştirilmesi ve ilgili mevzuata uygun hale
getirilmesi hususunda tavsiyelerde bulunmak,
j) Sanık haklarının etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamaya yönelik araştırma
ve inceleme yapmak,
ile görevlidir.
İhlal iddialar iddialarını inceleme ve karara bağlama
Madde 13 — İl ve İlçe Kurulları; insan hakları ihlali iddiaları ile ilgili başvuruları
incelemek ve araştırmak, inceleme ve araştırma sonuçlarını değerlendirmek, ulaşılan sonuçları konusuna göre Cumhuriyet savcılıklarına ya da ilgili idari makamlara iletmek ve sonucunu takip etmekle görevlidir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
İl ve İlçe İnsan Hakları Kurullarının Çalışma Usul ve Esasları
Kurul toplantı esasları
Madde 14 — Kurullar aşağıdaki usul ve esaslara göre çalışır;
a) Kurullar ayda bir defa toplanır. Ancak gerekli görülen durumlarda, başkanın çağrısı
üzerine ayda birden fazla da toplanabilir.
b) Kurul toplantılarına illerde vali veya valinin görevlendireceği bir vali yardımcısı,
ilçelerde kaymakam başkanlık eder.
c) Kurul, üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanır ve toplantıya katılan üyelerin
salt çoğunluğu ile karar verir.
d) Kararlara itirazı olan üyelerin karşı oy gerekçeleri, karar altında özet olarak
kaydedilir.
e) Kurul Başkanı ve üyeleri; kendileri, alt ve üst soylarından biri ve eşleri ile ilgili olan
konuların görüşüldüğü toplantılara katılamazlar.
f) Toplantıya katılmayan üyelerin mazeretleri toplantı tutanağında belirtilir. Kurul
toplantılarına katılmakta özen göstermeyen üyelerin kurum ve kuruluşları uyarılır ve üç defa
üst üste kurul toplantılarına katılmayanların üyeliği düşmüş sayılır.
g) Gündem, kurul başkanı tarafından üyelerin teklifleri de dikkate alınarak hazırlanır
ve toplantıdan önce kurul üyelerine dağıtılır.
h) Toplantılar nedeniyle üyelere herhangi bir ücret ödenmez.
Sekretarya hizmeti
Madde 15 — Kurulun sekretarya hizmetleri, illerde ve ilçelerde yazı işleri
müdürlükleri tarafından yürütülür. Zorunlu masraflar valilik ve kaymakamlık tarafından karşılanır.
Komisyonların çalışma usul ve esasları
Madde 16 — Komisyonlar toplantılarını çalışma şartlarına göre belirleyecekleri
aralıklarla gerçekleştirir. Komisyonlar çalışmalarını yaparken diğer kurul üyelerinin
bilgi ve görüşüne de başvurabilir. Komisyonlar yapacakları çalışmaları araştırma,
inceleme ve değerlendirme raporlarını kurul gündemine getirmek üzere kurul
başkanına sunar.
Başvuruların alınması
Madde 17 — Masalar başvuruların alınmasında aşağıdaki usul ve esaslara
uyar;
a) Başvuruların mümkün olabildiğince kolaylaştırılması esas olup, başvurular
dilekçeyle, telefonla, elektronik posta veya şehrin değişik yerlerine konulan İnsan Hakları Başvuru Kutuları aracılığıyla veya sözlü olarak yapılabilir.
b) Elektronik posta mesajları ve İnsan Hakları Başvuru Kutuları mümkün olan en kısa
sürede açılır.
c) Başvuru sahibinden başvuruyla ilgili bilgi ve belgeler alınır.
d) Dilekçeyle yapılan başvurularda, başvuru sahibine başvurunun tarih ve sayısını
gösteren bir alındı belgesi verilir.
e) Masaya gelen tüm başvurular, takibinin yapılması amacıyla dosyalanır,
takip defterine kaydedilir; her başvuruya bir kayıt numarası verildikten sonra en kısa
sürede kurul başkanına iletilir.
Başvuruların değerlendirilmesi ve sonuçlandırılması
Madde 18 — Başvuruların değerlendirilmesi ve sonuçlandırılmasında
aşağıdaki usul ve esaslara uyulur;
a) İl ve İlçe Kurullarına yapılan başvurular, İl ve İlçe Masaları aracılığıyla kurul
gündemine getirilir.
b) İl ve İlçe Masalarına gelen her başvuru kurulda görüşülür ve başvurularla
ilgili ne tür işlemler yapılacağına karar verilir.
c) Başvurular, konularına göre ilgili kanunlarda belirtilen zamanaşımı süreleri
göz önünde tutularak değerlendirilir.
d) Kurulda alınan kararlar ve yapılan işlemler yazılı olarak başvuru sahibine en
geç otuz gün içerisinde bildirilir ve gerekli hallerde ara bilgi de verilir.
e) Kurul, gerekli gördüğü hallerde re’sen veya başvuru sahibinin isteği üzerine,
başvuru sahibini veya temsilcisini dinleyebilir.
f) Başvuru hakkında karar verilmesine imkan vermeyen eksiklikler söz konusu ise,
eksikliklerin tamamlanması için ara karar alınır.
g) Bakanlık ve Başkanlık tarafından iletilen konular ilgili kurulda öncelikle
görüşülerek sonuçlandırılır ve sonucundan Bakanlığa veya Başkanlığa bilgi verilir.
h) Başvuru sahibine verilecek yanıtta, hakları konusunda kendisine başvurabileceği
yasal yollar hakkında bilgi verilir.
i) Kurul kararları, ilgili kamu kurum ve kuruluşları tarafından geciktirilmeksizin
öncelikle ele alınıp sonuçlandırılır.
Raporlama
Madde 19 — Kurullar tarafından faaliyetleri ile ilgili aylık rapor hazırlanır.
Hazırlanan raporlar dönemi izleyen ayın ilk 10 günü içerisinde valilik kanalıyla
Başkanlığa gönderilir.
Ayrıca kurullar, Dünya İnsan Hakları Günü ve Haftası programı çerçevesinde
yapılan faaliyetleri içerir bir raporu bir ay içerisinde valilik kanalıyla Başkanlığa
gönderir.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli Hükümler
Yürürlükten kaldırılan hükümler
Madde 20 — 2/11/2000 tarihli ve 24218 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “İnsan
Hakları Kurullarının Görev, Kuruluş ve Çalışma Esasları Hakkında Yönetmelik” yürürlükten kaldırılmıştır.
Yürürlük
Madde 21 — Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
Madde 22 — Bu Yönetmelik hükümlerini insan haklarından sorumlu Bakan yürütür.
